-- 29 --
ártha
638 ártha m. ʻ aim ʼ RV., ʻ cause ʼ Mn., ʻ thing, wealth ʼ ŚBr.
Pa. Pk. attha -- , aṭṭha -- m., Aś. shah. athra -- , aṭhra -- ,
man. athra -- , gir. atha -- , kāl. aṭha -- ʻ business, purpose ʼ,
NiDoc. artha; Kal. hātya ʻ for the sake of ʼ (< arthāya ?);
S. athaṇu m. ʻ possessions ʼ (< *artha -- dhana -- ?); H. poet.
āth m. ʻ wealth ʼ; G. āth m., āthī f. ʻ store of money ʼ;
āthī -- pothī f. ʻ wealth and learning ʼ; Si. aṭa ʻ wish ʼ (ata
ʻ wealth, meaning ʼ ← Pa.)
arthín -- ; *arthakathā -- ; anartha -- , nirartha -- , prārthana -- , prārthayatē, prārthya -- , samartha -- , sámarthayatē,
sārtha -- , ēkārtha -- , kimártham.
Addenda: ártha -- : †vyartha -- .
arthakathā
639 *arthakathā ʻ commentary ʼ. [ártha -- , kathā -- ]
Pa. aṭṭhakathā -- f., Si. aṭuvāva Geiger GS 58, but
prob. ← Pa.
arthín
640 arthín ʻ active ʼ RV., ʻ desiring, libidinous ʼ R., m. ʻ beggar ʼ Mn., ʻ servant ʼ lex., arthika -- ʻ desiring ʼ MBh. [ártha -- ]
Pa. atthi -- , °ika -- ʻ desirous, greedy ʼ, aṭṭhika -- ʻ useful ʼ;
Pk. atthi -- m. ʻ suitor ʼ, aṭṭhi -- , °iya -- ʻ longing for ʼ; S.
aṭhiṛyo ʻ sordid, niggardly ʼ, m. ʻ false story teller ʼ (?);
G. āṭhiyɔ m. ʻ rogue ʼ; Si. äṭi ʻ desirous of ʼ.
[ARD](ARD) ʻ hurt ʼ: árdati, ardana -- ; āˊrta -- 1.
641 árdati ʻ dissolves ʼ, ardáyati ʻ agitates ʼ AV. [Cf. r̥dáti ʻ is scattered (of dust) ʼ RV.: √ard].
Pa. addita -- ʻ afflicted ʼ, addiyati ʻ is worried ʼ; Pk. addaï
ʻ beats ʼ; P. aḍḍṇā ʻ to separate, spread out, open ʼ.
ardana
642 ardana ʻ tormenting ʼ R., n. ʻ pain ʼ Suśr. [√ard]
Pa. addana -- n. ʻ tormenting ʼ; Pk. addaṇa -- ʻ bewildered ʼ;
-- Si. adan ʻ oppression ʼ bec. of d prob. ← Pa.
árdha
643 árdha1 m. ʻ part, place, country ʼ AV., ŚBr., árdham c. gen. ʻ near ʼ ŚBr.
Kho. ardi ʻ middle part of a room or of a piece of
ground ʼ (< *ardhiya -- , °ika -- ? Morgenstierne Belvalkar
Vol 86; → Yid. ārdi ʻ floor ʼ IIFL ii 191); Or. upara āṛa
ʻ upper part, top ʼ, °ṛe ʻ higher up a river ʼ; Si. aḍuva ʻ part,
portion ʼ.
uttarārdhá -- , *grāmārdha -- , paścārdhá -- , pūrvārdha -- .
ardhá
644 ardhá2 ʻ half ʼ, m.n. ʻ a half ʼ RV. [Same as árdha -- 1?]
Pa. aḍḍha -- , °aka -- , addha -- m.n., Aś. aḍha -- , NiDoc.
ardha, aḍha, adha, Pk. aḍḍha -- , addha -- ; Tir. aḍḍa ʻ halffull ʼ, Paš. aḍḍ(h)āˊ, ar. aṛó (→ Shum. áṛa NTS xiii 243);
Gaw. (Biddulph) adhe ʻ half ʼ; Kal. adhe ʻ half ʼ, āˊdhek
ʻ small ʼ; Bshk. 'aṛ ʻ half -- full ʼ; Tor. ar ʻ half ʼ; Mai. aṛ -- dī
ʻ noon ʼ, ky. aṛhī ʻ half ʼ < *ardhikā -- Buddruss Kan 43;
Phal. āˊḍu ʻ half -- full ʼ; K. aḍ m. ʻ half ʼ, oḍu adj., S. adhu m.
and adj., L. addh m., addhā adj., P. addh, addhā both
m. and adj., WPah. bhad. addhū, bhal. àddo, n. °du, cur.
cam. addhā, Ku. ād m., ādho adj.; N. A. ādhā subst. and
adj., B. ādh, ād, ādhā; Or. āṛa ʻ half, slightly ʼ (adhā̆
subst. and adj. ← H. &c.); Bi. ādhā, Mth. ādh, Mth.
Bhoj. Aw. lakh. H. ādhā, Marw. ādho, M. ādhā, Ko. ādo;
Si. aḍa ʻ half ʼ, aḍu ʻ wanting, imperfect ʼ; -- in mod.
cmpds. Ku. ad -- , N. adh -- , A. ād -- , B. āṛ -- Chatterji
ODBL 500, Or. adha -- , H. ā̆dh -- , ā̆d -- , aṛ -- (in aṛkā ʻ one
half rukā ʼ < *aṛarukā), G. adh -- , ad -- ; M. ad -- , āḍ -- , aḍ<->
ʻ half, small ʼ; Si. aḍa -- .
árdhika -- , ārdha -- , ārdhika -- ; adhyardha -- , *apārdha -- ,
upārdha -- , dvyardha -- ; *ardhakapāla -- , *ardhakuḍava -- ,
ardhakr̥ta -- , *ardhaguṇa -- , ardhacaturtha -- , *ardhajjhāma -- , ardhatr̥tīya -- , *ardhatr̥tīyaguṇa -- , *ardhatōla -- , ardhadivasa -- , *ardhapakṣa -- , *ardhapañcama -- ,
*ardhapanthaka -- , *ardhapala -- , *ardhapalya -- , *ardhapāṭa -- , *ardhapiṅga -- , *ardhapuṭa -- , *ardhapurāṇa -- ,
*ardhapūraka -- , *ardhaphāla -- , ardhabhāga -- , *ardhamaṇa -- , *ardhamāna -- , *ardhamāṣaka -- , ardhamāsá -- ,
ardharātra -- , *ardhavayasa -- , *ardhavr̥tta -- , ardha<->
vr̥ddha -- , *ardhavēḍa -- , *ardhaśīrṣa -- , *ardhasatēra -- ,
*ardhahala -- , ardhāṁśa -- , ardhāṅga -- , *ardhāpūrta -- ,
*ardhāvr̥tta -- , *ardhōttara -- .
Addenda: ardhá -- 2: S.kcch. adh ʻ half ʼ; WPah.kṭg. (kc.) áddhɔ ʻ a
half ʼ, A. also ādh AFD 210.
ardhakapāla
645 *ardhakapāla ʻ migraine ʼ. [Cf. *ardhaśīrṣa -- : ardhá -- 2, kapāˊla -- ]
Ku. adhālī ʻ neuralgia ʼ.
ardhakuḍava
646 *ardhakuḍava ʻ half a kuḍava ʼ. [Cf. ā˅rdhakauḍavika- ʻ equal to half a ku° ʼ Kāś.: ardhá -- 2, kuḍava -- ]
Pk. addhakuḍava -- , °kulava -- m. ʻ a measure of grain ʼ;
Ku. aduṛī ʻ a wooden measure containing a quarter ser ʼ.
ardhakr̥ta
647 ardhakr̥ta ʻ half -- done ʼ MW. [ardhá -- 2, kr̥tá -- 1]
Si. aḍāḷa, aḍaḷa ʻ half -- done ʼ, aḍaḷayā, °le ʻ one half of
a nut from which the kernel is only partly scraped out ʼ.
ardhaguṇa
648 *ardhaguṇa ʻ increased by a half ʼ. [ardhá -- 2, guṇá -- ]
S. aḍhū̃ṇo ʻ 1 1/2 times greater ʼ, adhū̃ṇi f. ʻ adding 1 1/2 ʼ.
ardhacaturtha
649 ardhacaturtha ʻ three and a half ʼ Suśr. [ardhá -- 2, caturthá -- ]
Pa. aḍḍhuḍḍha -- , Pk. aḍḍhuṭṭha -- , addh° (Sanskritized as
adhyuṣṭa -- ), P. ū̃ṭā, Ku. hũṭ, B. āhuṭhā, āuṭa, Bhoj. ã̄huṭh,
ãgūṭhā (= aṅū°?), H. hū̃ṭhā, ū̃ṭhā, poet. ahuṭh, OG.
aūṭha, G. uṭh; uṭhã̄ n. pl. ʻ tables of multiplication by
3 1/2 ʼ; OM. auṭha, M. āūṭ, auṭ; āuṭkẽ n. ʻ 3 1/2 or any multiple
thereof ʼ; Ko. aūṭa (Katre FOK 161 < *ardha -- tūrtha -- ).
ardhajjhāma
650 *ardhajjhāma ʻ half -- burnt ʼ. [Cf. ardhadagdha -- MW.: ardhá -- 2, *jhāma -- 1]
Pa. aḍḍhajjhāma -- , °aka -- ʻ half -- roasted ʼ; Si. aḍadamu
ʻ half -- burnt ʼ, coll. aḍadam̆bu;; aḍadamba ʻ half -- burnt
piece of wood or stump ʼ DSL 118.
ardhatr̥tīya
651 ardhatr̥tīya ʻ two and a half ʼ ĀśvŚr. 2. *ardhatr̥tya -- . [ardhá -- 2, tr̥tīˊya -- and *tr̥tya -- in Pk. tacca -- ]
1. Pa. aḍḍhatiya -- (< *aḍḍhatatiya -- and replacement of
suffix -- īya -- by -- iya -- ), aḍḍhateyya -- (with replacement of
-- īya -- by -- eyya -- : scarcely with CPD s.v. < *ardha<->
trayya -- ), Aś. aḍhātiya -- , aḍhat°, Pk. addhataïya -- ,
aḍḍhāiya -- , aḍḍhāijja -- , aḍḍhaï°, K. ḍāy, S. L. aḍhāī, P.
ḍhāī, WPah. bhal. aḍhāī, cur. aḍhāe, bhad. paṅ. cam.
ḍhāī, Ku. aṛhāi, N. aṛāi, A. ārai, B. āṛāi, Or. aṛhāi;
Mth. aṛhaiā ʻ brass vessel containing 2 1/2 sers ʼ; Bhoj.
aṛhaïyā ʻ 2 1/2 ʼ, Aw. lakh. H. aṛhāī, ḍhāī, G. aḍhī, aḍī.
2. M. aḍīċ ʻ 2 1/2 ʼ, aḍcẽ > aḍjẽ ʻ 2 1/2 times ʼ Bloch LM 287,
Ko. aḍḍeca.
*ardhatr̥tīyaguṇa -- .
Addenda: ardhatr̥tīya -- : S.kcch. aḍhaī ʻ 2 1/2 ʼ, WPah.kṭg. ḍhài,
Garh. ḍhāi.
ardhatr̥tīyaguṇa
652 *ardhatr̥tīyaguṇa ʻ two and a half times ʼ. [ardha- tr̥tīya -- , guṇá -- ]
S. aḍhāūṇo ʻ 2 1/2 times greater ʼ; P. ḍhauṇā ʻ 2 1/2 times ʼ.
ardhatōla
653 *ardhatōla ʻ one half tolaka ʼ. [ardhá -- 2, tōlaka -- ]
G. adhɔḷ ʻ weighing about one ounce ʼ, adhɔḷī f. ʻ a
measure of that capacity ʼ.
ardhadivasa
654 ardhadivasa m. ʻ noon ʼ R. [ardhá -- 2, divasá -- ]
Bshk. aḍḍṓs ʻ noon ʼ (perh. < *aḍōs through influence
of dōs ʻ day ʼ; or a Bshk. cmpd. cf. Mai. aṛ -- dī).
ardhapakṣa
655 *ardhapakṣa ʻ having half a side ʼ. [ardhá -- 2 pakṣá -- ]
S. adhokho ʻ incomplete ʼ; -- deriv. adhokhāro.
ardhapañcama
656 *ardhapañcama ʻ four and a half ʼ. [ardhá -- 2, pañ- camá -- ]
Pk. addhapaṁcama -- ; Bhoj. ḍhãgucā, H. ḍhaũcā,
ḍhõcā (rarrow; P. ḍhaũcā).
ardhapanthaka
657 *ardhapanthaka, cf. ardhapathē ʻ halfway ʼ Yājñ. [ardhá -- 2, pánthā -- ]
Paš. aḍḍhawaṅ ʻ halfway ʼ.
ardhapala
658 *ardhapala ʻ half a pala ʼ. [ardhá -- 2, pala -- 1]
K. adwal m. ʻ weight of two tolās ʼ.